Miejski portal informacyjny:
Olkusz, Bukowno, Bolesław, Klucze, Trzyciąż

Tylko parę razy w ciągu roku usłyszeć można muzykę wykonywaną na zabytkowych organach Hansa Hummla w Olkuszu.

Znacznie rzadziej zdarza się, by artystą ożywiającym ów późnorenesansowy instrument była kobieta. To nieliczne grono organistek wzbogaciła w niedzielę 4 sierpnia Gwendolyn Toth, artystka zaliczana do czołówki amerykańskich wirtuozów dawnych instrumentów klawiszowych.

Program Letniego Festiwalu 2013 pierwotnie przewidywał trzy muzyczne spotkania, jednak dzięki współpracy z Arkadiuszem Bialicem z Katedry Organów Akademii Muzycznej w Krakowie i Oficyną Artystyczną Unisono organizatorzy rozszerzyli wakacyjny cykl o kolejne spotkanie. Niespodzianka okazała się podwójną, gdy w zapowiedziach dodatkowego koncertu pojawiło się nazwisko wybitnej i wszechstronnej instrumentalistki zza oceanu. Gwendolyn Toth gra na organach, fortepianie, klawesynie oraz klawikordzie. Jej technika, oparta na historycznych zasadach artykulacji oraz frazowania, wzbudzała i wzbudza nadal zachwyty melomanów, a także krytyków. Nic więc dziwnego, że dysponująca tak cennymi umiejętnościami i obdarzona nieprzeciętnym talentem artystka zdobywała nagrody na prestiżowych konkursach. Koncertowała w Ameryce, Europie i na Dalekim Wschodzie. Uczestniczyła w festiwalach muzyki dawnej m. in. w Bostonie, Utrechcie oraz Regensburgu. Warto zwrócić uwagę na jej nagrania muzyki renesansowej i barokowej wykonywanej na historycznych instrumentach. Gwendolyn Toth nie realizuje swej pasji wyłącznie poprzez grę. Wykładała na swym macierzystym Uniwersytecie Yale, a obecnie pracuje w Uniwersytecie Rutgers w New Jersey. Jest również dyrektorem muzycznym nowojorskiego kościoła św. Franciszka z Asyżu, a jakby tego wszystkiego jeszcze było mało, należy do elitarnego grona dyrygentów historycznych zespołów. Jest założycielką i dyrektorem orkiestry „Artek”, do której zaprosiła wirtuozów specjalizujących się w dawnych instrumentach. W 1989 roku uhonorowano ją tytułem „Wybitnego młodego dyrygenta”, a 2002 roku została pierwszą laureatką przyznawanej przez Clarion Society nagrody „Newell Jenkins” za doskonałość w muzyce dawnej.

Na program recitalu Gwendolyn Toth w Olkuszu złożyły się dzieła powstałe w okresie od XV wieku do początków XVII wieku. Artystka przygotowała ich aż czternaście. Koncert rozpoczęła od „Tenore del passo e mezo con sei mutanze”, utworu stworzonego na klawesyn przez niewidomego XVI-wiecznego włoskiego kompozytora Antonio Valente. Jako następny wykonała najstarszy tego wieczoru, datowany na około 1400 rok, pochodzący z Kodeksu z Faenzy anonimowy taniec bez tytułu. Amerykańska artystka zadbała nie tylko o urozmaicenie stylowe i tematyczne koncertu, ale wprowadziła też do niego polskie akcenty w postaci trzech kompozycji z tabulatury organowej krakowskiego klasztoru Świętego Ducha. Włochy i Polska były w tym koncercie zaledwie dwoma przystankami w muzycznej podróży po renesansowej Europie, na którą Gwendolyn Toth zabrała gości niedzielnego koncertu. Zaprezentowała bowiem dorobek ówczesnych mistrzów m. in. z Austrii, Hiszpanii, Belgii, Niemczech i Francji. Na Francji właśnie zakończyła, a ściślej na „Fantaisie”, bodaj najsłynniejszym dziele francuskiej szkoły organowej. Jej autor, Charles Racquet, skomponował „Fantaisie” na zamówienie Marina Mersenne. Zgodnie z wolą zleceniodawcy miał to być utwór pozwalający na wydobycie pełni możliwości organów. Niełatwo znaleźć muzykę równie wielopoziomową. Mnogość równocześnie pojawiających się dźwięków sprawia wrażenie, jakby grało je co najmniej dwóch wirtuozów.

Przy wtórze długich owacji na stojąco z chóru Bazyliki św. Andrzeja zeszła jednak jedna osoba. Gwendelin Toth jest wybitną artystką, ale też skromną osobą. Gdy umilkły brawa powiedziała tylko, że dziękuje za zaszczyt grania na wspaniałym zabytkowym instrumencie i za miłe przyjęcie przez olkuską publiczność.

Organizatorami Letniego Festiwalu Organowego 2013 są: Miejski Ośrodek Kultury w Olkuszu i Stowarzyszenie Na Rzecz Historycznych Organów Hansa Hummla. Wsparcia finansowego udzieliły samorządy Miasta i Gminy Olkusz oraz Powiatu Olkuskiego. Sponsorem Festiwalu jest firma Bolesław recycling Sp. z o. o., zaś patronami medialnymi Przegląd Olkuski i portal internetowy Olkuszanin.pl. Koncerty odbywające się w ramach wakacyjnego cyklu prowadzi olkuski muzykolog i pedagog muzyczny Wojciech Taborek.

Olkuskie organy Hansa Hummla

Późnorenesansowe organy znajdujące się w olkuskiej Bazylice Mniejszej pw. św. Andrzeja należą w opinii wielu fachowców do najcenniejszych tego typu zabytków Europy. Tę szczególną wartość zawdzięczają zachowaniu oryginalnego mechanizmu i większości spośród 1776 piszczałek. Historia instrumentu sięga 1611 roku, kiedy to podpisano umowę na jego wykonanie z Hansem Hummlem, wybitnym organomistrzem niemieckim mieszkającym w Krakowie. Po śmierci syna, który zginął podczas budowy organów, Hummel opuścił Olkusz. Budowę dokończył jego uczeń, Jerzy Nitrowski. Pod koniec ubiegłego wieku przeprowadzona została długoletnia konserwacja organów, zakończona w 1992. W 2006 r. olkuskie organy, jako pierwszy tego typu zabytkowy instrument w Europie, objęte zostały pionierskim przedsięwzięciem badawczym mającym na celu ochronę zabytkowych organów przed niszczącym wpływem czynników zewnętrznych. Projekt ten, pod nazwą „Sensorgan Project”, prowadzony był przez instytuty uniwersytetów w Goeteborgu, Londynie, Padwie, Sao Paulo oraz PAN. Na jego przeprowadzenie Komisja Europejska przyznała 1 mln euro. Rokrocznie, oprócz Letnich Festiwali Organowych, olkuska Bazylika św. Andrzeja rozbrzmiewa dźwiękami muzyki również jesienią, podczas Międzynarodowych Dni Muzyki Organowej i Kameralnej, które zaszczycały swymi występami takie gwiazdy, jak Guy Bovet i Teresa Żylis-Gara.

źródło: Miejski Ośrodek Kultury w Olkuszu